Thiên Nhiên – Thảo Dược

Tên thường gọi: Cỏ Tranh

Tên gọi khác: Nhả cà, Bạch Mao Căn, Lạc cà (Tày), Đia (Kdong), Gan (Dao)

Tên khoa học: Imperata cylindrica (L.) Raeusch.

Họ: Lúa (Poaceae)

✨Tổng quan 

Tìm hiểu chung về vị thuốc Cỏ Tranh

Cỏ Tranh là cây thân thảo, sống dai, chiều dài thân khoảng 30 – 90cm chia thành 1 – 4 đốt. Thân rễ cứng, có vảy.

Cụm hoa là hình chùy, dài khoảng 5 – 20cm, bông màu trắng bạc có lông nhỏ dài phủ đầy.

Bạn có thể bắt gặp hình ảnh cây Cỏ Tranh ở khắp nơi vì nó mọc hoang khắp cả nước.

Bộ phận dùng của cây Cỏ Tranh

• Thân rễ, khô gọi là Bạch Mao Căn, tươi gọi là sinh mao căn. Rễ dài ngắn khác nhau, hình trụ, đường kính khoảng 0,2 – 0,4cm; rễ chia nhiều đốt; bề mặt màu trắng ngà tới vàng nhạt, bóng nhẹ, có nhiều nếp nhăn chạy dọc. Rễ nhẹ, có độ dai nhưng ở mấu giữa các đốt thì giòn dễ gãy. Vị hơi ngọt.
• Thường thu hoạch vào mùa thu (khoảng tháng 10 – 11) và mùa xuân (Tháng 3- 4), lúc trời khô ráo, sẽ cắt bỏ phần thân trên cổ rễ, rửa sạch đất cát, tuốt bỏ sạch bẹ, lá và rễ con, đem phơi khô. Rễ khi phơi khô có màu trắng ngà hay vàng nhạt, có nhiều đốt, không mùi, không vị, sau hơi ngọt.
• Theo y học cổ truyền Trung Hoa thì không sử dụng phần thân rễ trên mặt đất mà chỉ lấy phần rễ được đào sâu phía dưới, rửa sạch đất cát, bỏ hết lông con bên ngoài, phơi khô dùng dần.

Thành phần hóa học trong rễ Cỏ Tranh

Thân rễ cây Cỏ Tranh có chứa các chất sau đây:

• Biphenyl ether cylindol
• Cylindren
• Các phenol imperanen
• Sesquiterpene
• Lignan
• Các axit hữu cơ (acid oxalic, acid malic)
• Các loại đường (saccharose, glucose, fructose, xylose)
• Các khoáng chất canxi, natri, magie, sắt, Kali,…
• Ít calo.

✨Tác dụng, công dụng

Rễ Cỏ Tranh có tác dụng gì?

Theo y học cổ truyền

Uống nước rễ tranh có tác dụng gì thì theo y văn cổ, Cỏ Tranh là loại dược liệu có các đặc điểm sau:

• Rễ vị ngọt, tính hàn; hoa vị ngọt, tính ôn
• Quy kinh tâm, tỳ, vị
• Tác dụng:
• Trừ bỏ nhiệt ẩn ở bên trong
• Tiêu huyết ứ
• Lợi tiểu
• Giải độc
• Chủ trị:
  • Sốt nóng
  • Khó tiểu
  • Đái ra máu
  • Phù viêm Thận cấp
  • Sỏi Thận
  • Hen suyễn
  • Ho ra máu
  • Chảy máu cam
  • Cầm máu.

Bạch Mao Căn còn được dùng chung với Râu Ngô, Mía Lau, Mã Đề,… nấu nước uống giải nhiệt, lợi tiểu.

Hoa Cỏ Tranh được dùng để chữa chảy máu cam, nôn ra máu, ho ra máu, chảy máu vết thương.

Theo y học hiện đại

Một số tác dụng của rễ Cỏ Tranh đã được thử nghiệm trên động vật là:

• Làm nhanh đông máu: Trong điều trị hạ canxi máu của thỏ, rễ Cỏ Tranh được sử dụng cho thấy giúp thỏ mau hồi phục hơn.
• Lợi tiểu: Dược liệu đem sắc thành thuốc đen hoặc ngâm trong nước kiệt để thụt dạ dày cho thỏ có hiệu quả lợi tiểu.
• Ức chế vi khuẩn: Trên trực khuẩn lỵ Flexner và Sonnei.

Tiêm tĩnh mạch nước sắc với liều 10-15g/kg khiến thỏ thở gấp, hoạt động chậm chạp trong 1 giờ, sau đó trở lại bình thường. Khi tăng liều 25g/kg khiến thỏ tử vong sau 6 giờ.

Nuôi thỏ bằng nước sắc dược liệu này trong 36 giờ sẽ gặp tình trạng tăng hô hấp, mọi hoạt động bị ức chế. Khi dừng uống nước sắc, mọi hoạt động trở về bình thường.

✨Liều dùng

Liều dùng thông thường của rễ Cỏ Tranh là bao nhiêu?

Nước sắc Cỏ Tranh được dùng với liều 30 – 35g dược liệu tươi, 12 – 20g dược liệu khô mỗi ngày.

✨Một số bài thuốc có rễ Cỏ Tranh

Bạch Mao Căn được sử dụng trong những bài thuốc dân gian nào?

Lợi tiểu (trị bí tiểu, khó tiểu)

Trường hợp bạn mắc chứng tiểu khó do thấp nhiệt phạm hạ tiêu gây nên tiểu sẻn, tiểu khó, nước tiểu màu vàng sậm, tiểu buốt rắt khi đi tiểu. Bạn có thể sử dụng Bạch Mao Căn kết hợp với các vị thuốc Nam khác sau đây:

• Cách 1: Thái nhỏ, trộn đều 40g Râu Ngô, 25g xa tiền, 30g Bạch Mao Căn, 5g hoa cúc. Mỗi lần dùng 50g hỗn hợp này pha với nước sôi thành 0,75 lít để uống trong ngày vào những lúc khát nước. Với trẻ em 6 – 14 tuổi chỉ dùng 25g hỗn hợp pha với nước sôi thành 0,35 lít nước, chia ra uống lúc khát. Uống liên tục 10 ngày.
• Cách 2: Sắc chung 50g rễ Cỏ Tranh tươi (sinh mao căn), 10g rau má, 15g Lá Sen cạn, 10g Râu Ngô, 8g diếp cá. Lấy nước sắc thu được chia làm 3 lần uống trong ngày. Uống liên tục 3 – 5 ngày.

Giải độc, mát Gan

• Cách 1: Cạo sạch vỏ 150g sinh mao căn, thêm 50g bạch anh tươi, ninh nhừ với 150g thịt heo nạc đã thái mỏng. Ngày ăn 1 lần trong liên tục 10 – 15 ngày.
• Cách 2: Rửa sạch 200g sinh mao căn, nấu cùng 700ml nước. Đun lửa to đến khi sôi thì hạ nhỏ lửa, đun thêm 7 – 10 phút. Lọc lấy nước uống thay nước trong ngày. Uống liên tục 10 – 15 ngày.

Dùng hỗ trợ các trường hợp viêm Thận cấp

• Cách nấu nước rễ Cỏ Tranh theo công thức: 200g dược liệu khô + 500ml nước, lửa nhỏ đến khi còn 100 – 150ml thì tắt bếp. Lọc lấy nước, chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày. Uống liên tục 1 tháng.
• Cách nấu nước rễ Cỏ Tranh tươi theo công thức: rễ Cỏ Tranh tươi, cam thảo nam, kim ngân hoa, hoàng đằng, đậu đen, Mã Đề, cỏ mần trầu, kinh giới, kim anh tử mỗi vị 10g sắc cùng 3 bát nước tới khi đặc còn 1 bát. Nước được uống sau bữa ăn, liên tục trong 15 ngày. 

Hỗ trợ điều trị viêm đường tiết niệu